Türk müzik formları

Yanlıs enstrümanlar ile icra edilen saz eserleri formları:
  • Peşrev
  • Saz semaisi
  • Medhal
  • Taksim
  • Aranağme
  • Oyun Havası
Sözlü (Güfteli) eserler Dini ve Din dışı olarak ikiye ayrılır. Fakat genel olarak sözlü eserler dört gurupta toplanır.
  • Kar
  • Beste
  • Semai
  • Şarkı
  • Gazel
  • Köçekçeler
  • Türkü

FASIL: peşrev, beste, ağır semai, şarkı, yürük semai ve saz samai formlarının peşpeşe icra edilmesinden oluşur.

PEŞREV

Saz eserlerinin en büyük formudur. Hane adı verilen bölümlerden oluşmuştur. Her hanenin sonunda da teslim adı verilen bölümler vardır. Çoğu zaman dört hanelidir. Büyük usuller ile yapılır. Devri kebir (28 zamanlı)en çok kullanılan usuldür,  Bu usul 4/4 lük bölümlere ayrılır, usul bittiğinde usulün bitişini gösteren iki çizgi kullanılır. :Az sayıda sofyan usulüde kullanılmıştır.
          Bir hanenin bitiminde teslime geçilecek yerde güçlü vardır. Teslim ise durak perdesi ile sonlanır.
          Günümüzdeki icra tarzı; Peşrevler dört haneli ve büyük usullerle yapıldığından oldukça zamansal olarak uzundur. Bu nedenle genellikle birinci hane ve teslim bölümü çalınır ve ikinci esere geçilir. Sadece saz eserlerinin çalındığı konserlerde peşrevlerin dört hanesi de çalınır.

PEŞREVİN İCRA TARZI:
  • dört hanelidirler
  • Birinci hane makama giriştir. Makam dizisinde dolaşılarak genellikle güçlü ile (bazen diğer selerde kullanılır) teslime geçilir. Teslim kısmı durak ile sonlanır.
  • İkinci hanede yakın makam dizilerinde dolaşılıp, tekrar teslime geçilir.
  • Üçüncü hane Asıl makam dizisi dışına çıkılır, değişik ses ve diziler kullanılır. tekrar teslim hanesine geçilir. Bu hanenin adı MEYAN dır.
  • Dördüncü hane asıl makam sesleri olduğu gibi değişik geçkilerde vardır. tekrar teslim hanesi çalınır peşrev biter.
TESLİM kısımları serbest olarak yapılır, peşrevlerin en güzel bölümleridir. Besteci en güzel nağmeleri kullanır, parlak ve canlıdır.
     

SAZ SEMAİSİ

Dört hanelidirler, Her hane sonunda TESLİM adı verilen kısımlar vardır. Küçük usullerle ölçümlenmişlerdir, ilk üç haneleri (10/8 lik aksak semai usulü), son hanesi farklı usullerle yapılabilir (Semai, yürük semai, devr-i hindi, aksak, curcuna gibi). Fasılların sonunda çalınır.
         TESLİM bölümü (10/8 Aksak semai usulu) ile ölçümlendirilir.
         İlk üç hane peşrevler gibi Giriş, Geçki, gibi özellikleri yansıtır. Dördüncü hane serbestir bestecinin gölüne göre usul ve melodi vardır.
         Hanelerden teslime geçişlerde güçlü de veya durak seslerde asma kalış vardır.

TASVİR

Doğadaki olay veya duyguları müziksel olarak anlatan saz eserleridir.
        Belirli haneleri yoktur.
        Bestecinin gönlüne göre usul, ve makamları vardır.

MEDHAL

         Topluluklarda program başlamadan önce icra edilen enstrümanlar ile çalınan küçük saz eserleridir. Serbest olarak çalınır. Hane ve teslim bölümleri yoktur. makama girinceye kadar 16 veya 32 ölçülük olabilir. Fasıllardan önce çalınmazlar.
         Tek bir enstrüman ile çalınan Taksim formunun,  bir usule uydurulmuş nota ile çalınan değişik bir şeklidir.

TAKSİM

      Tek bir enstrüman ile, makamların ses dizilerinde dolaşılmasının adıdır. Bir şarkıya veya saz eserine başlamadan güzel nağmelerde makamda dolaşılır. Girilecek makamın güçlüsü, asma kalışı ve durağı gösterilir. Bir müziğin icrasına geçmeden önce taksim yapmak adet olmuştur.

ARANAĞME

Bazı eserlere başlarken hemen girişte, yalnız enstrüman ile çalınan küçük bir bölümdür.
      Eserin başında olabildiği gibi ortasında sonunda da aranağmelere rastlanır yada hiç olmayabilir.
       Eserin ruhuna uygun aynı ritim ve karakterden eseri tamamlayıcı niteliktedir.
      Son zamanlarda yapılan şarkıların her satırında iki güfteyi birbirine bağlayan bir veya birkaç ölçülük müzik nağmeleri bulunur. Bü tür müzik parçaları sadece iki cümleyi birbirine bağlayan nağmeler olup, aranağme değildirler.

OYUN HAVALARI

      Yalnız enstrümanlarla çalınan insanda coşku uyandıran saz eserleridir. Mahalli dans ve oyun havalarında küçük usullerle yazılırlar, ÇİFTETELLİ, ZEYBEK, LONGA, SİRTO, HORON, HORA, BAR, HALAY, KÖÇEKÇE gibi pek çok şekilleri vardır.
________________________________________________________________________________

Hiç yorum yok :

Yorum Gönder

Ne Düşündüğünüzü Yazın (Comment)

Kaydol: Kayıt Yorumları ( Atom )