BÖLÜM 5 MANEVRAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER, YANAŞMA VE AYRILMA

Giriş ve Uyarı

Yanaşma manevrası gemiciliğin en zor kısımlarından biridir. Yanaşma manevrasının başarılı şekilde yapılabilmesinde tecrübe çok önem arz eder.
Aynı oranda önemli bir diğer husus teknenin manevra özelliklerinin iyi bilinmesidir. Kaptan dümen manevrası yaptığında teknenin ne kadar hızla döneceğini, devir dairesini, makineleri durdurduğunda veya tornistan yaptığında teknenin durma mesafesini, pervanedeki padıl etkisini dolayısıyla teknenin vereceği cevabı çok iyi bilmelidir. Bu zor durumlarda işi ustaca yapabilmek için öncelikle açık denizde bütün dümen ve makine manevraları denenerek tekne iyice tanınmalıdır.
Yanaşma başlamadan önce manevra hazırlıklarının yapılması gerekir, hazırlıkları şöyle sıralayabiliriz;
- Gemi içi haberleşme cihazları test edilir,
- Palamar halatları manevraya hazırlanır,
- Demir fundaya hazırlanır, (Acil bir durum için veya demir atılarak yanaşılacaksa)
- Irgatlar kontrol edilir,
- Usturmaçalar sarkıtılır,
- Gerekiyorsa aydınlatma yapılır,Tekne ile seyre çıkmadan önce teknenin özelliklerinin iyi bilinmesi gerekmektedir. Teknenin, üretici talimatlarına uygun olarak kullanılmasına dikkat edilmeli; özellikle dümen donanımı, motor, seyir fenerleri gibi temel kısımların çalışma prensipleri bilinmelidir.
Dümen ve Makine Kumandaları
Dümen manevra yapmak için kullanılan elektrikli-hidrolikli bir donanımdır. Teknelerde genellikle açık denizde dümen tutmak için “oto-pilot” denilen ve ayarlandığı rotada dümen tutabilen bir cihaz daha vardır.
Dümen ve makine komutları teknenin en önemli hareketi olan manevralarını yönlendirdiği için yanlış anlaşılmalar büyük tehlikelere sebep olabilir. Bu sebeple komutların çok iyi bilinmesi gereklidir. Dümen tutan gemiciye serdümen denir.
Full ahead.                              Tam yol ileri.
Half ahead.                              Yarım yol ileri.
Slow ahead.                             Ağır yol ileri.
Dead slow ahead.                     Pek ağır yol ileri.
Stand by.                                  Hazır ol.
- STOP.                                    - DUR.
Dead slow astem.                     Pek ağır yol tornistan.
Slow astern.                             Ağır yol tornistan.
Half astern.                               Yarım yol tornistan.
Full astern.                               Tam yol tornistan.

• MANEVRA

Bir teknenin rıhtımdan ayrılma ve rıhtıma yanaşma, demirleme, suda bulunan bir kişiyi kurtarma gibi hız ve rotanın değişkenlik göstereceği durumlarda manevra yapması gerekir. Manevra yapmak için hıza ihtiyaç vardır. Manevrayı etkileyen faktörler şunlardır:
• Pervane
• Dümen
• Rüzgar
• Akıntı
Pervane Etkisi(padıl etkisi): Pervane, bir teknenin boyuna hareketini sağladığı gibi, aynı zamanda, -özellikle tornistan çalıştırıldığında-, suyun pervane kanatlarına yaptığı direnç sonucu oluşan ve padıl etkisi denilen enine harekete de neden olur. Pervaneler sağa veya sola devirli olabilir. Tekne ileri yolda iken pervane saat yönünde dönüyorsa sağa devirli, saat yönünün tersine dönüyorsa sola devirlidir. Padıl etkisinden dolayı sağa devirli pervaneler tornistan çalıştırılırken (Tornistanda sola devirli olur.) teknenin kıçını iskeleye doğru; sola devirli pervaneler (Tornistanda sağa devirli olur.) ise sancağa doğru atar.
Pervane kanatları meyilli olduğundan suyu tam omurgaya paralel değil biraz yanlara doğru iterler. Pervanenin alt kanadı üst kanadından daha derinde olduğundan suyun ağırlığı alt kanatlara daha çok baskı yapar ve alt kanatlar daha fazla güçle suyu iterler. Pervane ne tarafa dönüyorsa kıç taraf o tarafa doğru kayar. Pervane tekneyi ileri götürürken aynı zamanda kıç tarafı da yana doğru iter. Sağa devirli pervanede ileri yolda teknenin kıçı sancağa dolayısıyla pruvası iskeleye kaçar. Tornistan da tam tersi olur, sağa devirli pervanede tornistanda (tabii ki pervane sola dönecek) kıç taraf iskeleye, pruva sancağa kaçar.

Dümen Etkisi: Dümen yelpazesine çarpan sular tekneye yön verir. Dümen etkisinin arttırılması için yelpazeye daha fazla su çarptırılması gerektiğinden motora verilen güç arttırılmalıdır.
Rüzgar Etkisi: Rüzgarın manevraya etkisi teknenin suyun üzerinde kalan kısmıyla ilgilidir. Fribordu yüksek olan teknelere rüzgar daha fazla etki eder. Rüzgârın manevraya olan olumsuz etkisini azaltmak için dümen ve motor kullanılır. Tekne hiçbir yere bağlı veya demirli değilse tekne rüzgara bordasını verme eğilimi gösterecektir.
Akıntı Etkisi: Seyredilen bölgede akıntı varsa, tekne seyredilmek istenen rotadan uzaklaşacaktır. Akıntının şiddetli olduğu, girdapların bulunduğu alanlarda ve özellikle dar kanallarda seyir yaparken akıntı etkisine dikkat edilmelidir.

                                                                                                                     Konunun devamı>> Sayfa 1/5